THÔNG TIN PHÁP LUẬT DÂN SỰ

ĐOÀN THÁI SƠN – Vụ Pháp chế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Luật Đất đai được Quốc hội thông qua ngày 26 tháng 11 năm 2003 và chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2004. Luật Đất đai ra đời có một ý nghĩa quan trọng trong đời sống xã hội, góp phần phát triển kinh tế xã hội, nâng cao hiệu lực quản lý đất đai, khuyến khích việc sử dụng hợp lý và có hiệu quả nguồn lực đất đai; bảo vệ các quyền của người sử dụng đất.

Sau gần 7 năm triển khai thực hiện, nhìn chung, các quy định của Luật Đất đai đã đi vào cuộc sống, nhiều quy định của Luật Đất đai 2003 đã được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng đắn và phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội ở Việt Nam, đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ. Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn luật đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho người sử dụng đất thực hiện các quyền của mình đối với đất đai, trong đó có quyền được thế chấp quyền sử dụng đất để bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ dân sự nói chung và nghĩa vụ trả nợ cho các tổ chức tín dụng (TCTD) nói riêng. Tuy nhiên, qua gần 07 năm thực hiện, các quy định của Luật Đất đai 2003, đặc biệt các quy định về thế chấp bằng quyền sử dụng đất cũng đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các tổ chức, cá nhân liên quan. Để góp phần làm rõ thực trạng của việc thi hành Luật Đất đai 2003, bài viết dưới đây xin được đề cập (i) Các vướng mắc, bất cập trong việc thực hiện các quy định về thế chấp bằng quyền sử dụng đất của Luật Đất đai; và (ii) Đề xuất một số kiến nghị hoàn chỉnh các quy định này trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai 2003.

I. Những bất cập, vướng mắc nảy sinh trong quá trình thực hiện các quy định về thế chấp bằng quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai 2003

Qua gần 7 năm thực hiện, các quy định về thế chấp bằng quyền sử dụng đất theo Luật Đất đai đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc, không phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội, do các giao dịch liên quan đến đất đai ngày càng đa dạng, phức tạp hơn; một số quy định chưa rõ ràng dẫn đến cách hiểu không thống nhất và khó thực hiện; một số quy định trong các văn bản pháp luật có liên quan cùng điều chỉnh về bất động sản chưa có sự thống nhất; một số quy định chưa tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện các quyền của người sử dụng đất…, cụ thể như sau:

1. Về việc nhận thế chấp quyền sử dụng đất được Nhà nước cấp cho hộ gia đình. Theo quy định của Luật Đất đai, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có thể được Nhà nước cấp cho cá nhân, vợ chồng hoặc hộ gia đình. Trên thực tế, việc nhận thế chấp quyền sử dụng đất cấp cho hộ gia đình của các TCTD gặp nhiều khó khăn vì pháp luật hiện hành không có quy định cụ thể xác định các thành viên của hộ gia đình dẫn đến cách hiểu, áp dụng khác nhau trên thực tiễn, ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức tín dụng nhận thế chấp loại đất này.

2. Về quyền và nghĩa vụ đối với người trúng đấu giá quyền sử dụng đất nông nghiệp là tài sản bảo đảm bị xử lý

Theo quy định của Luật Đất đai thì đối tượng sử dụng đất nông nghiệp được giới hạn trong một số đối tượng cụ thể gắn liền với từng mục đích sử dụng đất. Trong khi đó, theo Khoản 7 Điều 2 Nghị định số 17/2010/NĐ-CP ngày 04/3/2010 về bán đấu giá tài sản quy định người tham gia đấu giá là cá nhân, đại diện tổ chức có đủ điều kiện tham gia đấu giá để mua tài sản đấu giá, có nghĩa là đối tượng tham gia bán đấu giá không bị giới hạn. Trên thực tế, khi các TCTD bán đấu giá quyền sử dụng đất nông nghiệp, có trường hợp người tham gia và trúng đấu giá quyền sử dụng đất nông nghiệp nhưng lại không thuộc đối tượng được phép sử dụng đất nông nghiệp. Sự không nhất quán giữa các quy định của Luật Đất đai và Nghị định 17/2010/NĐ-CP ảnh hưởng đến quyền lợi của TCTD bán đấu giá quyền sử dụng đất (là tài sản bảo đảm bị xử lý) cũng như quyền lợi của người tham gia đấu giá.

3. Về mục đích thế chấp bằng quyền sử dụng đất

Điểm d Khoản 2 Điều 110 Luật Đất đai quy định tổ chức kinh tế được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất được thế chấp bằng quyền sử dụng đất và tài sản thuộc sở hữu của mình gắn liền với đất tại tổ chức tín dụng chỉ để vay vốn là bất hợp lý. Trong khi đó, các tổ chức kinh tế hoàn toàn có thể sử dụng quyền sử dụng đất đảm bảo cho các hình thức cấp tín dụng khác như: phát hành bảo lãnh; mở L/C, bao thanh toán hay rộng hơn nữa là để bảo đảm thực hiện các nghĩa vụ phát sinh từ quan hệ hợp đồng kinh doanh thương mại khác của tổ chức kinh tế.

Tương tự Khoản 7 Điều 113 Luật Đất đai quy định: hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất không phải là đất thuê có quyền thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất tại tổ chức tín dụng để vay vốn sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật ngân hàng, tổ chức tín dụng còn được phép cho khách hàng là hộ gia đình, cá nhân vay vốn để phục vụ nhu cầu đời sống hoặc để bảo đảm nghĩa vụ hợp pháp khác như các hợp đồng mua bán, đầu tư, xây dựng hoặc đầu tư học tập, xây dựng nhà ở… Ngoài ra, Bộ luật Dân sự năm 2005 (sau đây gọi tắt là BLDS) cũng không hạn chế chủ thể được nhận thế chấp quyền sử dụng đất và cho phép các bên thỏa thuận về mục đích vay vốn (nghĩa vụ được bảo đảm bằng thế chấp quyền sử dụng đất). Bất cập này của Luật Đai đai ảnh hưởng rất lớn đến quyền của người sử dụng đất, hạn chế quyền sử dụng đất làm tài sản bảo đảm, giảm khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng đáp ứng nhu cầu vốn hợp pháp của người sử dụng đất.

4. Về việc tiếp tục được sử dụng quyền sử dụng đất thuê sau khi xử lý tài sản thế chấp gắn liền với đất thuê

Điểm c Khoản 1 Điều 111 Luật Đất đai quy định tổ chức kinh tế được nhà nước cho thuê đất có quyền “Bán tài sản, góp vốn bằng tài sản của mình gắn liền với đất thuê; người mua tài sản được nhà nước tiếp tục cho thuê đất theo mục đích đã được xác định”. Đồng thời, theo quy định tại Khoản 2 Điều 68 Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm cũng quy định: “Trong trường hợp chỉ thế chấp tài sản gắn liền với đất mà không thế chấp quyền sử dụng đất thì khi xử lý tài sản gắn liền với đất, người mua, người nhận chính tài sản gắn liền với đất đó được tiếp tục sử dụng đất..”. Tuy nhiên, trên thực tế thì ngân hàng (bên nhận thế chấp) hoặc bên mua tài sản gắn liền với đất có thể không được tiếp tục sử dụng đất theo các quy định trên mà phải phụ thuộc vào ý chí của chính quyền địa phương nơi có đất, vì có khả năng đất đó bị thu hồi theo quy định tại Khoản 2 Điều 38 Luật Đất đai, cụ thể là “Nhà nước thu hồi đất trong trường hợp tổ chức được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất hàng năm bị giải thể, phá sản, chuyển đi nơi khác, giảm hoặc không còn nhu cầu sử dụng đất”. Do đó, muốn được tiếp tục sử dụng tài sản gắn liền trên đất, bên nhận thế chấp hoặc bên mua tài sản gắn liền với đất phải thực hiện cơ chế “xin” – “cho” với chính quyền địa phương nơi có đất, mặc dù theo quy định pháp luật, họ được quyền thụ hưởng các lợi ích hợp pháp của mình.

5. Về việc công chứng, đăng ký hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất

Điểm a Khoản 1 Điều 130 Luật Đất đai quy định hợp đồng thế chấp bằng quyền sử dụng đất buộc phải có công chứng, chứng thực là không phù hợp với thực tế và Luật Công chứng. Vì các lí do sau:(i) Hiện tại, Luật Công chứng không quy định hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất bắt buộc phải công chứng; (ii) Việc quy định bắt buộc thực hiện cả thủ tục công chứng, chứng thực và đăng ký giao dịch bảo đảm đối với việc thế chấp quyền sử dụng đất là không phù hợp với chủ trương cải cách hành chính của nhà nước, gây phiền hà và tăng chi phí tiền bạc, thời gian cho tổ chức, cá nhân liên quan; (iii) Xét về bản chất, quy định bắt buộc thực hiện thủ tục công chứng, chứng thực đối với việc thế chấp quyền sử dụng đất không phù hợp với tính chất quan hệ dân sự, vì hợp đồng được ký kết trên cơ sở tự nguyện thỏa thuận của các bên.

Điểm b Khoản 1 Điều 130 Luật Đất đai quy định: “Trong thời hạn không quá năm ngày làm việc, kể từ ngày ký kết hợp đồng tín dụng, bên thế chấp, bên được bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất nộp hồ sơ đăng ký thế chấp, bảo lãnh theo quy định tại điểm a khoản này”. Quy định về thời hạn này không phù hợp trong trường hợp, tổ chức tín dụng cho khách hàng vay mà không cần có tài sản bảo đảm (tín chấp), nhưng sau một thời gian, tổ chức tín dụng và khách hàng có thể thỏa thuận bổ sung tài sản bảo đảm cho khoản vay này. Trong trường hợp này, việc thực hiện đăng ký bổ sung thế chấp quyền sử dụng đất sẽ không đáp ứng theo quy định về thời hạn 5 ngày nêu trên.

Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 319 BLDS, tài sản (bao gồm cả quyền sử dụng đất) có thể được bảo đảm cho các nghĩa vụ trong tương lai. Trong trường hợp quyền sử dụng đất được bảo đảm cho một nghĩa vụ trong tương lai thì hợp đồng thế chấp có thể được ký kết trước khi ký kết hợp đồng tín dụng. Do đó, quy định thời hạn 5 ngày thực hiện đăng ký thế chấp như trên cũng không phù hợp trong trường hợp ngân hàng nhận thế chấp quyền sử dụng đất để bảo đảm cho nghĩa vụ hình thành trong tương lai.

Điểm a Khoản 2 Điều 130 Luật Đất đai quy định: “Sau khi hoàn thành xong nghĩa vụ trả nợ,người đã thế chấp gửi đơn xin xóa đăng ký thế chấp đến nơi đã đăng ký thế chấp”. Tuy nhiên, trên thực tế, quy định này được các cơ quan có thẩm quyền hiểu không đúng. Khi các bên tham gia giao dịch chưa hoàn thành nghĩa vụ trả nợ mà chỉ yêu cầu sửa đổi bổ sung Hợp đồng thế chấp thì cơ quan công chứng vẫn yêu cầu phải có xác nhận đã xóa đăng ký từ cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm thì mới công chứng vào Biên bản sửa đổi bổ sung Hợp đồng thế chấp. Như vậy là các cơ quan công chứng đã thực hiện không đúng quy định pháp luật, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của Bên nhận thế chấp, tăng tính rủi ro của giao dịch, làm phát sinh thêm thủ tục tại các cơ quan hữu quan.

6. Quy định về việc góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Đối với trường hợp góp vốn vào pháp nhân, theo Khoản 3 Điều 730 BLDS quy định: “Bên góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất có các quyền sau đây:…3. Được nhận lại quyền sử dụng đất đã góp vốn theo thỏa thuận hoặc khi thời hạn góp vốn đã hết”; Điểm a Khoản 4 Điều 131 Luật Đất đai quy định: “Việc xử lý quyền sử dụng đất khi chấm dứt việc góp vốn được quy định như sau: a) Trường hợp hết thời hạn góp vốn hoặc do thỏa thuận của các bên về chấm dứt việc góp vốn thì bên góp vốn bằng quyền sử dụng đất được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn còn lại”.

Quy định cho phép bên góp vốn nhận lại quyền sử dụng đất đã góp vốn theo thỏa thuận khi thời hạn góp vốn đã hết là chưa hợp lý vì các lý do sau: Thứ nhất, khoản 3 Điều 732 BLDS quy định: “Bên nhận góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất có các quyền sau đây: …3. Được cấp GCN trong trường hợp bên nhận góp vốn là pháp nhân, trừ trường hợp góp vốn trong hợp đồng hợp tác kinh doanh”. Quy định này được hiểu, sau khi được cấp GCN, bên nhận góp vốn là pháp nhân được phép thực hiện các giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất như chuyển nhượng, thế chấp quyền sử dụng đất…; Thứ hai, về nguyên tắc, khi góp vốn vào doanh nghiệp thì tài sản góp vốn đó có thể bị mất đi, nếu doanh nghiệp nhận góp vốn bị phá sản. Trong cả hai trường hợp trên, bên nhận góp vốn sẽ không thể hoàn trả lại quyền sử dụng đất được góp vốn cho bên góp vốn hay nói cách khác bên góp vốn không thể “được tiếp tục sử dụng đất trong thời hạn còn lại”.

7. Về Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Việc cấp GCN trên thực tế còn phát sinh một số vướng mắc như sau:

Một là, việc cấp GCN từng người sử dụng, từng chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất mà người sử dụng đất không đồng thời là chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất khi xảy ra tranh chấp thì việc xử lý sẽ vô cùng khó khăn, nan giải. Trong những trường hợp sử dụng GCN để thế chấp vay vốn các tổ chức tín dụng thì cơ sở pháp lý để xác định giá trị và quyền sở hữu thực tế sẽ xử lý như thế nào? Đặc biệt trong trường hợp phải phát mại tài sản thì xử lý như thế nào?…; Hai là, khoản 1 Điều 48 Luật Đất đai về GCN QSD đất quy định: “Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được cấp cho người sử dụng đất theo mẫu thống nhất trong cả nước đối với mọi loại đất”. Tuy nhiên, trên thực tế đã tồn tại rất nhiều mẫu GCN khác nhau cho từng loại đất, từng thời điểm Nhà nước cấp GCN cho người sử dụng đất; Ba là, trong GCN không ghi rõ vị trí đất ở đối với những GCN vừa là đất ở, vừa là đất vườn. Một số GCN lại không có trích lục bản đồ thửa đất kèm theo; Bốn là, trong GCN QSD đất và tài sản gắn liền với đất, hầu hết sơ đồ vị trí nhà, đất được vẽ một cách sơ sài, không thể hiện cụ thể, chi tiết nên gây khó khăn cho tổ chức tín dụng trong việc thẩm định tài sản bảo đảm; Năm là, về thời gian làm thủ tục cấp lại GCN QSD đất trong trường hợp doanh nghiệp chuyển đổi loại hình doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần, công ty TNHH hoặc thủ tục đính chính sai sót trong GCN QSD đất còn quá dài. Do đó, có thể làm ảnh hưởng tới cơ hội kinh doanh của các tổ chức, cá nhân.

8. Một số vướng mắc khác

Luật Đất đai quy định khá rắc rối, phức tạp về các loại đất được phép thế chấp (Điều 110, 111, 112, 113, 119). Tuy nhiên, thực tế khó phân biệt được những trường hợp nào không được phép thế chấp. Mặc dù Luật Đất đai đã quy định một số loại đất không được thế chấp, tuy nhiên khi áp dụng những quy định này còn chưa được rõ ràng. Ví dụ: (i) Quy định về đất của tổ chức được giao thu tiền và không thu tiền sử dụng đất, của cá nhân sử dụng đất được quy định rải rác từ Điều 109 đến Điều 121 Luật Đất đai mà chưa có điều khoản nào tập hợp các loại đất không được thế chấp; (ii) Chưa có quy định nào chỉ ra rằng các loại đất bị nhà nước thu hồi có được thế chấp hay không, trong khi đó theo quy định tại Điều 38 Luật Đất đai thì có rất nhiều trường hợp bị nhà nước thu hồi đất.

Các quy định của Luật Đất đai chưa có sự bình đẳng về việc trả tiền thuê đất và quyền được thế chấp quyền sử dụng đất thuê để vay vốn tại tổ chức tín dụng giữa các tổ chức, cá nhân trong nước với người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư tại Việt Nam (Điểm b, điểm đ Khoản 1 Điều 111 và Khoản 3 Điều 119). Bên cạnh đó, để đáp ứng điều kiện co quyền thế chấp đất thuê, tổ chức, cá nhân phải nộp toàn bộ tiền thuê đất cho cả thời gian thuê. Nhưng khi tổ chức, cá nhân có yêu cầu nộp tiền thuê đất toàn bộ cho cả thời gian thuê, cơ quan có thẩm quyền thường từ chối với lý do là đất chỉ thu tiền thuê hàng năm. Hoặc không thì tổ chức, cá nhân phải đợi trong một thời gian rất dài để hoàn tất thủ tục chuyển thời hạn hợp đồng thuê đất đóng tiền hàng năm sang hợp đồng thuê đất thanh toán một lần cho cả thời hạn thuê.

II. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ

1. Một số vấn đề liên quan đến đăng ký thế chấp bằng quyền sử dụng đất cần được nghiên cứu, giải quyết tổng thể trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai

Thứ nhất, Điều 326 BLDS 2005 quy định: “Cầm cố tài sản là việc một bên giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự”; Điều 342 BLDS 2005 quy định: “Thế chấp là việc một bên dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với bên kia và không chuyển giao tài sản đó cho bên nhận thế chấp”. Như vậy, theo quy định trên, cầm cố và thế chấp tài sản được phân biệt thông qua việc bên bảo đảm giao tài sản hoặc không giao tài sản (chỉ giao giấy tờ) cho bên nhận bảo đảm mà không phân biệt tài sản cầm cố phải là động sản và tài sản thế chấp là bất động sản như quy định tại BLDS 1995. Từ quy định này, kể từ khi BLDS 2005 có hiệu lực thi hành, các bên tham gia giao dịch có tài sản bảo đảm bằng quyền sử dụng đất có thể lựa chọn hình thức cầm cố (mà không thế chấp) bằng quyền sử dụng đất. Vì theo quy định tại Điều 12 Nghị định 163, việc thế chấp quyền sử dụng đất bắt buộc phải đăng ký giao dịch bảo đảm, trong khi việc cầm cố quyền sử dụng đất thì không bắt buộc. Do đó, các quy định của Luật Đất đai và BLDS cần bổ sung quy định thống nhất về hình thức bảo đảm.

Thứ hai, về mô hình cơ quan đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất. Theo quy định của Luật Đất đai và quy định pháp luật về đăng ký giao dịch bảo đảm, cơ quan đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất hiện có 02 cấp (Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh và cấp huyện) và phân chia thẩm quyền đăng ký thế chấp theo đối tượng sử dụng đất (Văn phòng đăng ký cấp tỉnh thực hiện đăng ký thế chấp đối với trường hợp bên thế chấp là tổ chức, cá nhân nước ngoài; còn Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện thực hiện đăng ký thế chấp đối với trường hợp bên thế chấp là hộ gia đình, cá nhân trong nước). Ngoài ra, Bộ Tài nguyên và môi trường cần nghiên cứu và xây dựng cơ sở dữ liệu về đăng ký quyền sử dụng đất thống nhất trong cả nước, tạo điều kiện thuận tiện cho các tổ chức, cá nhân dễ dàng tiếp cận thông tin về đăng ký giao dịch bảo đảm.

Thứ ba, về tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất. Trong giai đoạn hiện nay, một trong những giải pháp nhằm thúc đẩy đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính là việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin trong hoạt động của các cơ quan nhà nước. Do vậy, để hạn chế hiện tượng tiêu cực trong hoạt động đăng ký thế chấp, Nhà nước cần đầu tư phát triển, tin học hóa hệ thống đăng ký, trong đó có đăng ký thế chấp quyền sử dụng đất, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp có thể chủ động tiếp cận với hệ thống đăng ký.

Thứ tư, tiếp tục rà soát để bãi bỏ những quy định bất hợp lý về trình tự, thủ tục thực hiện quyền thế chấp của người sử dụng đất. Pháp luật hiện hành về thế chấp quyền sử dụng đất tuy đã góp phần thúc đẩy hoạt động tín dụng, giúp cho sự tăng trưởng của nền kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn còn những hạn chế nhất định. Do đó, quy định pháp luật cần được tiếp tục được rà soát, nghiên cứu chỉnh sửa cho hoàn thiện hơn. Ví dụ: còn chưa phân định rõ trách nhiệm của cơ quan đăng ký với tổ chức hành nghề công chứng; còn có sự lẫn lộn giữa quan hệ hành chính với quan hệ dân sự khi người dân thực hiện các quyền liên quan đến quyền sử dụng đất.

2. Các đề xuất, kiến nghị sửa đổi quy định của Luật Đất đai

Một là, về quy định về cấp GCN của vợ, chồng trong thời kỳ hôn nhân: cần có quy định cụ thể hơn về cấp GCN đối với tài sản của vợ, chồng trong thời kỳ hôn nhân, các căn cứ để xác định tài sản nào là tài sản riêng hay tài sản chung của vợ (chồng) trong thời kỳ hôn nhân. Đồng thời, Luật Đất đai không nên có quy định cấp GCN cho hộ gia đình mà chỉ nên cấp GCN cho vợ, chồng.

Hai là, về quyền, nghĩa vụ của người trúng đấu giá quyền sử dụng đất nông nghiệp là tài sản bảo đảm bị xử lý: cần có sự nghiên cứu, xem xét, có hướng giải quyết cụ thể đối với trường hợp người trúng đấu giá quyền sử dụng đất nông nghiệp lại không thuộc đối tượng sử dụng đất nông nghiệp được quy định tại pháp luật đất đai.

Ba là, về khái niệm công chứng nhà nước, chứng thực tại Ủy ban nhân dân xã. Theo quy định của Luật Công chứng thì các tổ chức hành nghề công chứng gồm Phòng Công chứng (đơn vị dịch vụ công) và Văn phòng công chứng (do tư nhân thành lập) có chức năng công chứng các giao dịch về quyền sử dụng đất, trong khi Luật Đất đai quy định thẩm quyền công chứng các giao dịch về đất là “công chứng nhà nước” hoặc “chứng thực tại Ủy ban nhân dân xã”. Do vậy, để bảo đảm tính thống nhất trong các quy định của pháp luật, Luật Đất đai cần thay cụm từ “công chứng nhà nước” bằng cụm từ “công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng” và có quy định cụ thể các trường hợp giao dịch về quyền sử dụng đất được chứng thực tại Ủy ban nhân dân cấp xã.

Bốn là, về mục đích thế chấp bằng quyền sử dụng đất: Điểm d Khoản 2 Điều 110, Khoản 7 Điều 113 Luật Đất đai cần được sửa đổi theo hướng cho phép thế chấp quyền sử dụng đất để bảo đảm cho nhu cầu nhận cấp tín dụng hợp pháp và đảm bảo cho các nghĩa vụ hợp pháp khác.

Năm là, về công chứng hợp đồng thế chấp bằng quyền sử dụng đất: Điểm a Khoản 1 Điều 130 Luật Đất đai cần được sửa đổi theo hướng không bắt buộc hợp đồng thế chấp bằng quyền sử dụng đất phải có công chứng, chứng thực. Việc công chứng, chứng thực hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất hay không do các bên tham gia giao dịch tự thỏa thuận.

Sáu là, về thời hạn đăng ký thế chấp(Điểm b Khoản 1 Điều 130 Luật Đất đai): Thời hạn đăng ký thế chấp là 5 ngày cũng cần phải được điều chỉnh cho thời hạn này đáp ứng đủ đối với các trường hợp đăng ký thay đổi, đăng ký bổ sung tài sản bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, hoặc đăng ký tài sản bảo đảm cho nghĩa vụ hình thành trong tương lai.

Ngoài ra, quy định về thời hạn giải quyết hồ sơ đăng ký thế chấp (Điểm c Khoản 1 Điều 130 Luật Đất đai) cũng cần phải có sự thống nhất với quy định tại Khoản 1 Điều 18 Nghị định 83/2010/NĐ-CP ngày 23/7/2010 về đăng ký giao dịch bảo đảm. Theo đó, thời hạn giải quyết hồ sơ đăng ký tối đa không quá 3 ngày làm việc.

Bảy là, về cấp GCN. Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần có sự đẩy nhanh tiến độ cấp GCN quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất theo mẫu thống nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, cá nhân thực hiện được các quyền của mình liên quan đến đất đai, đặc biệt là quyền thế chấp quyền sử dụng đất, quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất để có thể nhanh chóng tiếp cận vốn vay từ tổ chức tín dụng, cũng như giúp các cơ quan hữu quan thực hiện tốt hơn chức năng quản lý nhà nước đối với đất đai.

Luật Đất đai cần bổ sung quy định về điều kiện được cấp GCN trong trường hợp người sử dụng đất không đồng thời là chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất; về quyền và nghĩa vụ của các chủ sở hữu cũng như các quy định về xử lý tranh chấp trong trường hợp các bên có tranh chấp.

Tương tự đối với quy định cấp GCN cho cá nhân, hộ gia đình, tổ chức có đồng quyền sử dụng đất, cũng cần nghiên cứu bổ sung các quy định về điều kiện được cấp GCN, quyền, nghĩa vụ của các chủ sở hữu và những quy định về xử lý tranh chấp.

Việc cấp GCN cho hộ gia đình cần phải ghi rõ số lượng, tên thành viên của hộ gia đình; có quy định về người đại diện hộ gia đình có quyền thay mặt hộ gia đình tiến hành thực hiện các quyền và nghĩa vụ đối với việc thế chấp quyền sử dụng đất của hộ gia đình; căn cứ xác định các thành viên trong hộ gia đình có quan hệ về tài sản và là chủ thể của giao dịch dân sự; có sự phân loại đối với những người có tên trong sổ hộ khẩu nhưng không có quan hệ về quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.

Tám là, về các nội dung khác

Để khuyến khích phát triển sản xuất, tạo điều kiện để doanh nghiệp được tiếp cận với nguồn vốn tín dụng, Luật Đất đai cần bổ sung quy định đối với trường hợp đã được Nhà nước có Quyết định giao đất, cho thuê đất, đã thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước thì người sử dụng đất được quyền thế chấp quyền sử dụng đất. Luật Đất đai (i) cần có một quy định riêng về các loại đất không được thế chấp (hiện nay đang được quy định rải rác một cách trực tiếp và gián tiếp ở nhiều điều khoản của Luật Đất đai cũng như ở các văn bản pháp luật khác); (ii) cần quy định rõ đất bị Nhà nước thu hồi có được dùng làm tài sản bảo đảm để thực hiện nghĩa vụ dân sự hay không; trong trường hợp đất thuộc diện bị thu hồi đất mà đã được thế chấp tại ngân hàng hoặc đang bị kê biên, phát mại để thực hiện bản án, quyết định của Tòa án, Nhà nước có được thu hồi đất hay không, việc bồi thường cho bên nhận thế chấp trong trường hợp đó được giải quyết như thế nào?; (iii) bổ sung quy định cho phép nhận thế chấp bằng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất thuê trả tiền thuê hàng năm; Sửa quy định trong Luật Đất đai về “thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất” thành “thế chấp bằng quyền sử dụng đất” cho thống nhất với quy định của BLDS hiện hành.

Tóm lại, để tạo cơ sở pháp lý để các tổ chức, cá nhân có điều kiện tiếp cận tốt hơn nguồn vốn vay ngân hàng, việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về thế chấp bằng quyền sử dụng đất trong Luật Đất đai trên cơ sở khắc phục các bất cập, vướng mắc đã phát sinh, từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về đất đai nói chung và các quy định của pháp luật về thế chấp bằng quyền sử dụng đất nói riêng,là yêu cầu cấp thiết./.

SOURCE: CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

Trích dẫn từ: http://sbv.gov.vn/wps/portal/

Filed under: 1. SỬA ĐỔI BLDS 2005, LUẬT TÀI CHÍNH - TÍN DỤNG - CHỨNG KHOÁN - BẢO HIỂM, LUẬT ĐẤT ĐAI & KINH DOANH BĐS, Quy định chung về nghĩa vụ và bảo đảm nghĩa vụ |