THÔNG TIN PHÁP LUẬT DÂN SỰ

HỒ KHẢI HÀ

1. Phần 1:

Khi giải quyết án dân sự, việc kháng nghị, xét xử giám đốc thẩm nhiều lúc đã đẩy cơ quan chức năng và người dân vào thế dở khóc dở mếu!

Cách đây không lâu, Pháp Luật TP.HCM từng phản ánh một vụ tranh chấp mua bán nhà tại quận Bình Thạnh (TP.HCM). Hai bên có hợp đồng mua bán hẳn hoi. Hợp đồng còn cho phép họ có quyền đổi ý và bị chế tài tương ứng. Sau đó, bên bán ngưng không bán nữa. Tranh chấp, vụ việc được chuyển qua tòa.

Án kéo dài lê thê vì kháng nghị

Quá trình xét xử, các cấp tòa có những quan điểm khác biệt. Một quan điểm cho rằng bên bán phải tiếp tục hợp đồng để bảo vệ quyền lợi cho bên mua. Quan điểm khác thì cho rằng theo hợp đồng, các bên có quyền đổi ý và tòa phải tôn trọng thỏa thuận đó.

Vì lấn cấn này mà vụ án phải qua hai lần xử phúc thẩm, hai lần bị kháng nghị giám đốc thẩm rồi hai lần cấp giám đốc thẩm, hủy án, yêu cầu xử sơ thẩm lại. Tòa cứ xử đi xử lại như thế suốt… 14 năm! Hiện vụ án quay trở lại từ đầu khiến các đương sự ngao ngán. Họ than thở, chỉ một tranh chấp đơn giản, án phải kéo dài ngoài sức tưởng tượng, gây biết bao khó khăn, tốn kém về thời gian, công sức, tiền bạc của cả họ lẫn các cấp tòa.

Tương tự, vụ tranh chấp giữa bà T. ở quận 7 (TP.HCM) và ông S. cũng kéo dài hơn 14 năm, đến giờ vẫn chưa kết thúc. Nguyên đầu những năm 1990, bà T. mua một căn nhà ở TP.HCM. Không có hộ khẩu TP, bà phải nhờ ông S. đứng tên trên giấy tờ nhà giùm. Sau đó, ông S. vi phạm pháp luật, bị khởi tố. Cơ quan tố tụng cho rằng đây là nhà của ông nên đã kê biên để đảm bảo thi hành án.

Bà T. khởi kiện, yêu cầu được trả lại nhà. Xử sơ thẩm lần đầu, TAND TP tuyên trả nhà cho bà. Xử phúc thẩm, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM lại cho rằng căn nhà trên thuộc quyền sở hữu của ông S. Sau đó, bản án phúc thẩm bị kháng nghị. Xử giám đốc thẩm, TAND tối cao nhận định cả hai cấp sơ, phúc thẩm đều có thiếu sót trong việc đánh giá chứng cứ nên hủy cả hai bản án sơ, phúc thẩm. Tháng 9-2006, xử sơ thẩm lần hai, TAND TP.HCM tiếp tục công nhận bà T. là chủ sở hữu căn nhà. Tuy nhiên mới đây, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM lại… hủy án sơ thẩm.

Không ai chịu ai…

Vụ khác, tại Đồng Nai, bà N. khởi kiện yêu cầu ông C. trả lại đất cho bà vì bà có giấy chứng nhận của Ty Điền địa tỉnh Biên Hòa cấp cho từ năm 1970. Trái lại, ông C. thì khăng khăng rằng đã “mua” đất từ năm 1983 và sử dụng ổn định, không hề có tranh chấp đến nay.

Xử sơ thẩm lần đầu, TAND TP Biên Hòa tuyên chấp nhận yêu cầu của bà N., buộc ông C. phải trả đất vì phía bà N. có giấy chứng nhận của chế độ cũ chứng minh phần đất đó thuộc quyền sử dụng của mình. Ngay sau đó, VKSND TP Biên Hòa đã kháng nghị, cho rằng tòa sơ thẩm chỉ căn cứ vào tờ giấy chứng nhận trên mà tuyên bà N. “thắng” là chưa đúng.

Xử phúc thẩm, TAND tỉnh Đồng Nai kết luận tòa sơ thẩm đã giải quyết đúng. Lần này đến lượt VKSND tỉnh không đồng ý và gửi công văn đề nghị VKSND tối cao kháng nghị giám đốc thẩm. Cuối năm 2005, VKSND tối cao quyết định kháng nghị vì cho rằng cách xử lý của hai tòa sơ, phúc thẩm còn thiếu sót, gây thiệt hại cho ông C. Ngay sau đó, Tòa dân sự TAND tối cao đã xử giám đốc thẩm, hủy cả hai bản án sơ, phúc thẩm theo hướng mà VKSND tối cao đã kháng nghị…

Mới đây, xử phúc thẩm, TAND tỉnh Đồng Nai vẫn giữ nguyên lập trường là trả lại đất cho bà N. Được biết, bên ông C. cũng đã làm văn bản xin xem xét kháng nghị giám đốc thẩm một lần nữa. Theo một nguồn tin, VKSND tỉnh Đồng Nai cũng đang tiếp tục đề nghị VKSND tối cao kháng nghị với nội dung cũ.

… Rối thi hành án!

Không chỉ làm quá trình giải quyết bị kéo dài, trong nhiều vụ án, việc kháng nghị, xét xử giám đốc thẩm còn khiến cơ quan thi hành án và đương sự rối tung rối mù như vụ tranh chấp căn nhà 36 Nguyễn Thị Diệu (TP.HCM).

Đây là tranh chấp hợp đồng mua bán nhà giữa bà Nguyễn Thị Thanh Tao và ông Lê Hồng Phương. Bản án phúc thẩm lần đầu ngày 20-5-2005 buộc bà Tao phải bồi thường cho ông Phương 3.611 lượng vàng. Bà Tao không trả nên tháng 5-2006, Thi hành án dân sự TP.HCM đã phát mại căn nhà 36 Nguyễn Thị Diệu để thi hành án. Sau đó, một người dân trúng đấu giá, đã nộp đủ tiền và hoàn tất thủ tục sang tên sở hữu nhà.

Bất ngờ tháng 7-2007, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã xử giám đốc thẩm, hủy bản án phúc thẩm vụ tranh chấp giữa bà Tao với ông Phương, giao hồ sơ cho Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM xử lại. Năm tháng sau, xử phúc thẩm lại, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM buộc bà Tao phải bồi thường ông Phương 2.096 lượng vàng nhưng không đề cập gì đến ngôi nhà trên.

Từ đó, cả bà Tao lẫn người mua nhà đấu giá đều đề nghị giao nhà cho mình khiến Thi hành án dân sự TP không biết phải làm sao, đành “cầu cứu” Cục Thi hành án dân sự và đề nghị hội đồng xét xử giải thích bản án phúc thẩm lần hai nhưng không có kết quả. Hiện nay, hồ sơ vụ việc đang phải chuyển lên lãnh đạo Bộ Tư pháp, TAND tối cao, VKSND tối cao để phối hợp tìm hướng tháo gỡ.

Trước đây, Thi hành án quận 10 (TP.HCM) cũng phải đau đầu vì một vụ thi hành xong xuôi rồi thì bản án bị kháng nghị. Nguyên năm 1999, TAND TP.HCM xử phúc thẩm buộc vợ chồng ông T. trả nợ ngân hàng gần 700 triệu đồng. Vợ chồng ông T. không trả được nên cơ quan thi hành án kê biên, bán đấu giá căn nhà của họ. Người trúng đấu giá đã hoàn tất việc sang tên sở hữu và đăng bộ chủ quyền. Số tiền phát mại nhà cũng đã được chi trả cho chủ nợ.

Chuyện tưởng đã an bài bỗng “rối như canh hẹ” khi có kháng nghị giám đốc thẩm của VKSND tối cao đề nghị hủy bản án phúc thẩm do tính toán sai về lãi suất quá hạn. Tháng 10-2002, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao quyết định hủy án, giao hồ sơ cho TAND TP xử phúc thẩm. Chưa kịp xử, đầu năm 2004, ngân hàng rút yêu cầu khởi kiện đối với vợ chồng ông T. nên TAND TP đình chỉ vụ án.

Khi đình chỉ, TAND TP không hề đả động gì đến ngôi nhà và “số phận” người mua nhà hợp pháp qua đấu giá. Thế là cơ quan thi hành án không biết giao nhà cho ai. Giao cho người mua đấu giá không được mà trả cho vợ chồng ông T. cũng không xong….

2. Phần 2

Thực tế có không ít vụ kháng nghị, xét xử giám đốc thẩm thiếu căn cứ, gây bất bình cho cả đương sự lẫn các cơ quan liên quan…

Theo Bộ luật Tố tụng dân sự, khi có một trong những căn cứ sau thì người có thẩm quyền được kháng nghị giám đốc thẩm: Kết luận trong bản án, quyết định không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án; có vi phạm tố tụng nghiêm trọng; có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật.

Khi đó, chuyện kháng nghị giám đốc thẩm là cần thiết để tòa cấp trên sửa cái sai của tòa cấp dưới. Tuy nhiên, thực tế đã có không ít vụ kháng nghị, xét xử giám đốc thẩm thiếu căn cứ, gây bức xúc cho cả đương sự lẫn các cơ quan hữu quan.

Hủy án “oan”

Trong một hội nghị gần đây về công tác xét xử, một số lãnh đạo tòa án các tỉnh lo lắng về chuyện nhiều phán quyết giám đốc thẩm thiếu căn cứ. Một vị kể khổ: Tòa ông bị TAND tối cao hủy án với lý do là không lấy lời khai một số nhân chứng trong khi những người này đã chết từ lâu thì lấy lời khai bằng cách nào?

Vừa qua, một đương sự ở Bình Dương đã gửi đơn khiếu nại bản án giám đốc thẩm của TAND tối cao đã hủy án phúc thẩm để xét xử lại với “lý do không đáng”.

Nguyên trước đây, xử giám đốc thẩm một vụ tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất, TAND tối cao nhận thấy theo giấy tờ thì đất được ký hiệu là “LN”. Tòa không hiểu ký hiệu đó là đất trồng “lúa nước”, “lâm nghiệp” hay “lâu năm”? Cuối cùng, cho rằng cấp phúc thẩm đã không xác định xem đất tranh chấp là loại đất gì, TAND tối cao hủy án.

Trái lại, theo đương sự, trong bản án phúc thẩm, TAND tỉnh Bình Dương đã nêu rõ về thời hạn sử dụng đất với ký hiệu “LN” là đất “lâu năm” do đã được cấp trên 50 năm. Dường như TAND tối cao đã không đọc kỹ bản án nên mới thắc mắc và hủy án “oan”.

Kháng nghị tới lui nhiều lần

Vụ tranh chấp căn nhà 313 Lê Quang Định, quận Bình Thạnh (TP.HCM) đã khiến cho cơ quan thi hành án lao đao vì tòa cấp dưới tuyên rõ rành rành nhưng vẫn bị tòa cấp trên kháng nghị tới lui.

Đầu năm 2001, ông Long mua căn nhà trên với giá 460 lượng vàng SJC và đặt cọc cho chủ nhà 130 lượng, cam kết bên nào không thực hiện hợp đồng phải đền gấp đôi. Sau đó, chủ nhà đổi ý không bán nữa. Tháng 12-2001, TAND quận Phú Nhuận (nơi ông Long sống) đã tuyên hủy hợp đồng mua bán nhà, buộc chủ nhà bồi thường gấp đôi số vàng đặt cọc như cam kết. Tháng 6-2002, TAND TP xử phúc thẩm đã tuyên y án sơ thẩm.

Khi Thi hành án quận Bình Thạnh đang giải quyết thì giữa tháng 12-2002, VKSND tối cao đã yêu cầu hoãn thi hành án trong ba tháng để xem xét. Sau đó, VKSND tối cao kết luận trong giao dịch này, lỗi thuộc về phía chủ nhà nên không kháng nghị giám đốc thẩm.

Tháng 5-2003, đến lượt TAND tối cao vào cuộc, hoãn thi hành án ba tháng nữa để nghiên cứu hồ sơ. Nghiên cứu gần hai năm sau, một phó chánh án TAND tối cao ký kháng nghị giám đốc thẩm. Tiếp đó, TAND tối cao đã hủy án, giao hồ sơ cho TAND TP xử phúc thẩm lại.

Một năm sau, TAND TP xử phúc thẩm lần hai, tuyên y lần đầu là buộc chủ nhà bồi thường cho ông Long 260 lượng vàng. TAND TP phân tích: Hai bên mua bán nhà hoàn toàn tự nguyện và đang ở giai đoạn đặt cọc. Chủ nhà cố tình che giấu “số phận bị kê biên” của căn nhà trong một tranh chấp khác, lại không thực hiện đúng cam kết thuê công ty hợp thức hóa thủ tục mua bán (chủ nhà khai do chi phí đắt quá nên tự làm, dẫn tới không làm được). Như vậy, lỗi hoàn toàn thuộc về phía chủ nhà trong việc không thực hiện được hợp đồng. Đến thời điểm diễn ra phiên xử này, chủ nhà đã được dỡ bỏ lệnh kê biên nhà nên nếu muốn thì việc mua bán vẫn có thể tiếp tục thực hiện dễ dàng. Tuy nhiên, do giá trị căn nhà đã khác nên dù ông Long sẵn sàng bỏ thêm 140 lượng vàng nữa để mua, chủ nhà vẫn cương quyết hủy hợp đồng thì phải bồi thường như thỏa thuận.

Thi hành án quận Bình Thạnh lại vào cuộc. Dự kiến sáng 8-1, phiên đấu giá nhà sẽ được tổ chức thì vào trưa 7-1, cơ quan thi hành án bất ngờ nhận được bản fax yêu cầu hoãn thi hành án do một phó chánh án TAND tối cao ký. Mới đây, vị phó chánh án này đã ký quyết định kháng nghị, đề nghị hủy bản án phúc thẩm lần hai của TAND TP.

Án giám đốc thẩm cũng sai

Năm 1999, ông B. bán một căn nhà ở đường Lê Công Kiều (TP.HCM) để cấn nợ cho ông H. Hai bên thỏa thuận “trường hợp bất khả kháng do khách quan gây nên không thuộc phạm vi bên A thì bên A trả lại tiền cho bên B và bên B trả lại nhà”. Tháng 2-2000, hai bên gia hạn: “Đến 30-6-2000, việc sang tên mua bán không được thì thanh lý hợp đồng”. Lúc đó, việc sang tên vẫn không xong, ông B. muốn thanh lý hợp đồng thì ông H. không chịu.

Xét xử sơ, phúc thẩm, cả TAND quận 1 lẫn TAND TP đều tuyên hủy hợp đồng vì giao dịch vô hiệu. Ngược lại, cuối năm 2002, chánh án TAND tối cao kháng nghị giám đốc thẩm theo hướng phải chấp nhận hợp đồng mua bán nhà. Năm 2003, Tòa dân sự TAND tối cao ra quyết định giám đốc thẩm, vẫn tuyên hủy hợp đồng.

Sau đó ông H. khiếu nại lên VKSND tối cao. Tháng 9-2003, VKSND tối cao có công văn trả lời rằng quyết định giám đốc thẩm đã thỏa đáng. Trả lời thế nhưng gần một tháng sau, VKSND tối cao lại kháng nghị yêu cầu hủy quyết định giám đốc thẩm, giao hồ sơ về xử phúc thẩm lại theo hướng buộc các bên tiếp tục hoàn thành hợp đồng trong một thời gian nhất định, nếu quá thời hạn mà không xong thì hợp đồng mới vô hiệu.

Tháng 12-2003, Hội đồng thẩm phán TAND tối cao đã hủy quyết định giám đốc thẩm và bản án phúc thẩm, giao hồ sơ cho TAND TP.HCM xử phúc thẩm lại. Từ đó đến nay, vụ án này đã trải qua thêm hai lần xử phúc thẩm, một lần xử giám đốc thẩm nữa nhưng vẫn chưa thể kết thúc.

Chỗ cần thì không được xét

Trái ngược với những trường hợp việc kháng nghị giám đốc thẩm bị lạm dụng, thực tế có rất nhiều bản án, quyết định của ngành tòa án tuyên không rõ hoặc có sai sót làm cơ quan thi hành án bó tay lại không được những người có thẩm quyền quan tâm.

Gần đây nhất, Thi hành án dân sự tỉnh Dăk Lăk đã phải nhờ Pháp Luật TP.HCM phản ánh một số vụ việc thi hành án bị bế tắc, nhiều lần yêu cầu chánh án TAND tối cao, viện trưởng VKSND tối cao kháng nghị giám đốc thẩm nhưng không được hồi âm.

SOURCE: http://www.phapluattp.vn/news/toa-an/view.aspx?news_id=217036

Filed under: 1. Lý luận chung, 3. Các giai đoạn tố tụng, 7. Tình huống tố tụng |