THÔNG TIN PHÁP LUẬT DÂN SỰ

I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH LUẬT CÁC CÔNG CỤ CHUYỂN NHƯỢNG
Một là,  xuất phát từ định hướng của Đảng và Nhà nước trong việc hoàn thiện pháp luật về tài chính- ngân hàng.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã khẳng định chủ trương “hình thành môi trường minh bạch, lành mạnh và bình đẳng cho hoạt động tiền tệ-ngân hàng” và “hình thành đồng bộ khuôn khổ pháp lý, áp dụng đầy đủ hơn các thiết chế và chuẩn mực quốc tế về an toàn trong kinh doanh tiền tệ-ngân hàng”. Đường lối của Đảng đặt ra yêu cầu hoàn chỉnh hệ thống pháp luật thông qua việc xây dựng và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng như ban hành mới, sửa đổi và bổ sung các đạo luật và Pháp lệnh để hình thành một khuôn khổ pháp lý đồng bộ. Như vậy, việc xây dựng luật về công cụ chuyển nhượng để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của cuộc sống, là bước đi cần thiết để thực hiện đường lối, chính sách đổi mới của Đảng trong thời kỳ mới. Việc ra đời Luật Các công cụ chuyển nhượng còn đóng vai trò bảo hộ, khuyến khích cho việc hình thành, phát triển và sử dụng các công cụ chuyển nhượng trong đời sống kinh tế, xã hội của đất nước.

Hai là,  xuất phát từ sự cần thiết khách quan của việc hoàn thiện các quy định pháp luật về công cụ chuyển nhượng.
– Năm 1999, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Thương phiếu, tuy nhiên, cho đến năm 2005, Pháp lệnh này vẫn chưa đi vào cuộc sống. Việc triển khai chậm Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999 là một thực tế rõ ràng, do những nguyên nhân chủ quan và cả những nguyên nhân khách quan. Bên cạnh những nguyên nhân về hướng dẫn triển khai thực hiện, còn có nguyên nhân từ chính những bất cập trong Pháp lệnh. Những quy định trong Pháp lệnh về cơ bản chứa đựng hầu hết các quy tắc chính của Luật thống nhất về hối phiếu theo Công ước Giơnevơ năm 1930, song vẫn còn những quy định làm hạn chế các hoạt động của thương phiếu và tạo rủi ro cho ngân hàng (như hoạt động thương phiếu phải gắn với tín dụng ngân hàng).
– Trong nền kinh tế thị trường, bên cạnh tín dụng ngân hàng, còn xuất hiện và phát triển hình thức tín dụng thương mại. Để giúp tín dụng thương mại thực hiện được, đã xuất hiện những công cụ giúp doanh nghiệp đòi nợ hoặc nhận nợ, phục vụ cho các doanh nghiệp thanh toán, đòi tiền lẫn nhau. Những công cụ này gồm có hối phiếu đòi nợ (bill of exchange), hối phiếu nhận nợ (promisory note), séc (cheque),… Vì những công cụ này có thể chuyển nhượng được nên người ta gọi chung là công cụ chuyển nhượng. Trên thực tế, quan hệ tín dụng thương mại giữa các doanh nghiệp, tiểu thương đã tồn tại như một thực tế khách quan trong nền kinh tế Việt Nam. Ở Việt Nam, hiện nay, các doanh nghiệp và các ngân hàng đã sử dụng hối phiếu trong thanh toán quốc tế theo thông lệ quốc tế. Trong thanh toán nội địa, đặc biệt là ở các chợ đầu mối, việc mua bán chịu đã xuất hiện những “giấy nhận nợ” hay “giấy đòi nợ” do người bán hàng hoặc người thanh toán phát hành để mua-bán chịu lẫn nhau nhưng chưa được Pháp lệnh điều chỉnh. Bộ luật Dân sự và Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế cũng chỉ có một số nội dung điều chỉnh đối với thương phiếu; Luật Thương mại (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7 đã bỏ chương về thương phiếu. Vì vậy, nhu cầu hình thành một hệ thống các quy định của pháp luật để bảo vệ có hiệu quả quyền của chủ nợ đã trở nên bức xúc. Mặt khác, trong điều kiện hầu hết các doanh nghiệp nước ta có quy mô sản xuất nhỏ bé, thiếu vốn kinh doanh, việc đưa thương phiếu vào sử dụng là cần thiết nhằm tạo thêm kênh huy động vốn, tiệp cận tín dụng thương mại cho các doanh nghiệp. Điều này cho thấy việc thể chế hoá các quan hệ tín dụng thương mại bằng các quy định của Luật Các công cụ chuyển nhượng nói chung và pháp luật về thương phiếu nói riêng là một đòi hỏi tất yếu khách quan của nền kinh tế.
Ba là,  yêu cầu tạo thêm kênh cấp tín dụng cho ngân hàng và tạo thêm công cụ cho thị trường tiền tệ đã trở nên cấp thiết.

Luật các tổ chức tín dụng đã cho phép các tổ chức tín dụng được cấp tín dụng dưới hình thức chiết khấu thương phiếu. Nhưng hoạt động chiết khấu thương phiếu vẫn chưa trở thành kênh cấp tín dụng của các tổ chức này, vì các văn bản hướng dẫn về nghiệp vụ chiết khấu thương phiếu chưa được ban hành và thương phiếu cũng chưa được sử dụng trên thực tế. Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân làm cho hoạt động của thị trường tiền tệ còn hạn chế là do thiếu các công cụ của thị trường. Việc thiếu công cụ này xuất phát từ bất cập của  quy định pháp luật về thương phiếu. Thực tế này đòi hỏi phải nhanh chóng hoàn thiện các quy định pháp luật về các công cụ chuyển nhượng để tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động chiết khấu công cụ chuyển nhượng và tạo thêm công cụ cho thị trường tiền tệ.
Bốn là, xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế
Xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt nam cũng đặt ra yêu cầu hoàn thiện cũng như xây dựng mới các văn bản pháp luật trong nước nhằm tạo nên một cơ chế pháp lý đồng bộ, phù hợp với thực tiễn của nước ta, yêu cầu của pháp luật và thông lệ quốc tế. Trong những năm gần đây, cùng với việc nước ta gia nhập ASEAN, AFTA, APEC, ký Hiệp định song phương Việt Nam – Hoa Kỳ và việc đàm phán gia nhập WTO, các doanh nghiệp nước ta ngày càng mở rộng quan hệ giao lưu thương mại, đầu tư với các nước trong khu vực và trên thế giới. Quá trình hội nhập và tăng cường giao lưu thương mại này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tìm hiểu và sử dụng các phương thức, phương tiện thanh toán phổ biến trong quan hệ thương mại quốc tế, quan hệ tín dụng quốc tế như thư tín dụng, séc, hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ,… Mặt khác, quá trình hội nhập cũng đòi hỏi nước ta phải thay đổi, ban hành mới một số văn bản quy phạm pháp luật mới để tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước phù hợp hơn với thể chế, chuẩn mực và thông lệ quốc tế, trong đó có cam kết của Việt Nam với Ngân hàng Phát triển Châu Á về việc ban hành Luật các công cụ chuyển nhượng..
Việc đưa các loại công cụ chuyển nhượng với tư cách là phương tiện thanh toán, công cụ tín dụng phổ biến trong nền kinh tế thị trường vào nền kinh tế nước ta đòi hỏi Nhà nước phải xây dựng cơ sở pháp lý hoàn chỉnh, đồng bộ cho các hoạt động có liên quan đến công cụ chuyển nhượng. Trong đó việc ban hành Luật các công cụ chuyển nhượng sẽ bảo đảm cho việc hình thành khung pháp lý cần thiết về công cụ chuyển nhượng và làm cơ sở pháp lý cho việc phát hành, sử dụng các loại công cụ chuyển nhượng trên thực tế.
Từ các lý do đã phân tích ở trên, cho thấy, việc ban hành Luật Các công cụ chuyển nhượng là cần thiết, không chỉ đáp ứng các yêu cầu khách quan của nền kinh tế mà còn thể chế hoá đường lối của Đảng trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, đáp ứng nhu cầu hội nhập, hoàn thiện các quy định của pháp luật hiện hành có liên quan đến công cụ chuyển nhượng.

II. QUAN ĐIỂM CHỈ ĐẠO ĐỐI VỚI VIỆC XÂY DỰNG LUẬT CÁC CÔNG CỤ CHUYỂN NHƯỢNG
Luật các công cụ chuyển nhượng được xây dựng trên cơ sở quán triệt những nguyên tắc và quan điểm chỉ đạo sau đây:
– Phải thể chế hoá các đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng.
– Việc phát hành và sử dụng các công cụ chuyển nhượng phải góp phần lành mạnh hoá các quan hệ tài chính – tiền tệ trong đời sống xã hội; góp phần thúc đẩy hoạt động thương mại, tín dụng thương mại, tín dụng ngân hàng giữa các tiểu thương, doanh nghiệp với nhau, giữa các doanh nghiệp với ngân hàng trong nền kinh tế thông qua việc tạo thêm kênh cấp tín dụng cho các ngân hàng bằng việc chiết khấu công cụ chuyển nhượng; bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia quan hệ công cụ chuyển nhượng, hạn chế tình trạng nợ nần dây dưa trong nền kinh tế; tạo thêm phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt cho nền kinh tế; tạo thêm công cụ của thị trường tiền tệ cho Ngân hàng Nhà nước điều hành chính sách tiền tệ có hiệu quả hơn.
– Luật các công cụ chuyển nhượng cần quy định rõ ràng, đầy đủ và cụ thể quyền, nghĩa vụ của các bên trong việc phát hành, sử dụng, chuyển nhượng, cầm cố, bảo lãnh, thanh toán, truy đòi, khởi kiện hối phiếu. Đồng thời, phải thực sự là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên tham gia quan hệ hối phiếu, thúc đẩy việc sử dụng và lưu thông các hối phiếu. Đặc biệt, các quy định về thẩm quyền, thủ tục giải quyết tranh chấp và biện pháp cưỡng chế thi hành các phán quyết, quyết định của Trọng tài, Toà án cần phải được sửa đổi, hoàn thiện để tạo ra cơ chế có hiệu quả bảo vệ quyền lợi của người thụ hưởng khi bị vi phạm. Luật các công cụ chuyển nhượng phải bảo đảm tính đồng bộ và phải phù hợp với hệ thống pháp luật nước ta.
– Luật các công cụ chuyển nhượng phải phù hợp với các thông lệ quốc tế và đáp ứng các yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế và các cam kết của Việt Nam với các tổ chức quốc tế, cũng như các cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp Việt Nam.
Luật Các công cụ chuyển nhượng đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005. Ngày 09 tháng 12 năm 2005, Chủ tịch nước đã ký Lệnh số 22/2005/L/CTN công bố ban hành. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 07 năm 2006.
III. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT CÁC CÔNG CỤ CHUYỂN NHƯỢNG

1. Bố cục

Luật các công cụ chuyển nhượng gồm 6 chương, 83 điều, với các nội dung cơ bản như sau:
Chương I quy định những vấn đề chung (từ Điều 1 đến Điều 15);
Chương II quy định về hối phiếu đòi nợ (từ Điều 16 đến Điều 52). Chương này có 7 mục:
–         Mục 1: Phát hành hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 2: Chấp nhận hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 3: Bảo lãnh hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 4: Chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 5: Chuyển giao để cầm cố và chuyển gíao để nhờ thu hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 6: Thanh toán hối phiếu đòi nợ;
–         Mục 7: Truy đòi do hối phiếu đòi nợ không được chấp nhận hoặc không được thanh toán.
Chương III quy định về hối phiếu nhận nợ (từ Điều 53 đến Điều 57);
Chương IV quy định về séc (từ Điều 58 đến Điều 75), gồm 5 mục:
–         Mục 1: Các nội dung của séc và ký phát séc;
–         Mục 2: Cung ứng séc;
–         Mục 3: Chuyển nhượng, nhờ thu séc ;
–         Mục 4: Bảo đảm thanh toán séc ;
–         Mục 5: Xuất trình và thanh toán séc;
Chương V quy định về khởi kiện, thanh tra và xử lý vi phạm (từ Điều 76 đến Điều 81);
Chương VI quy định về hiệu lực thi hành của Luật và trách nhiệm hướng dẫn thi hành Luật (Điều 82 và Điều 83).
Như vậy, bố cục của Luật Các công cụ chuyển nhượng cũng giống như thông lệ chung của hầu hết luật của các quốc gia khác là đều phân chia thành các chương, mục quy định các vấn đề chung và các vấn đề cụ thể liên quan đến quan hệ hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ, séc… Bố cục này là phù hợp, dễ tìm hiểu, tra cứu.
2. Những nội dung cơ bản
Chương I- Những quy định chung
Phần này quy định về phạm vi điều chỉnh của Luật; đối tượng áp dụng; cơ sở phát hành công cụ chuyển nhượng; giải thích từ ngữ; áp dụng Luật các công cụ chuyển nhượng và pháp luật có liên quan; áp dụng điều ước quốc tế và tập quán thương mại quốc tế trong quan hệ công cụ chuyển nhượng có yếu tố nước ngoài; các thời hạn liên quan đến công cụ chuyển nhượng; số tiền thanh toán trên công cụ chuyển nhượng; công cụ chuyển nhượng ghi trả bằng ngoại tệ; ngôn ngữ trên công cụ chuyển nhượng; chữ ký đủ ràng buộc nghĩa vụ; chữ ký giả mạo; chữ ký của người không được ủy quyền; mất công cụ chuyển nhượng; hư hỏng công cụ chuyển nhượng; các hành vi bị cấm.
Các quy định tại Chương này đã đưa ra khái niệm chung về công cụ chuyển nhượng, các vấn đề điều chỉnh mang tính nguyên tắc chung về công cụ chuyển nhượng.
– Về phạm vi điều chỉnh (Điều 1):So với Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, phạm vi điều chỉnh của Luật Các công cụ chuyển nhượng được mở rộng phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế, theo hướng Luật điều chỉnh các quan hệ công cụ chuyển nhượng trong việc phát hành, chấp nhận, bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi, khởi kiện. Công cụ chuyển nhượng quy định trong Luật này gồm hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ, séc, công cụ chuyển nhượng khác, trừ công cụ nợ dài hạn được tổ chức phát hành nhằm huy động vốn trên thị trường.
Quy định trên nhằm tách bạch, tránh nhầm lẫn giữa công cụ chuyển nhượng với các công cụ dài hạn nhằm huy động vốn như cổ phiếu, trái phiếu thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Chứng khoán đang được xây dựng và dự kiến trình Quốc hội thông qua vào tháng 5 năm 2006.
Riêng đối với công cụ chuyển nhượng khác thì căn cứ vào những nguyên tắc của Luật này, Chính phủ sẽ có quy định cụ thể việc áp dụng Luật này đối với công cụ chuyển nhượng khác (khoản 2 Điều 5). Vấn đề đặt ra là tại sao lại có quy định này mà không quy định cụ thể trong Luật? Trên thế giới, ngoài 3 công cụ hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ, séc, còn có công cụ nào khác? Qua tham khảo kinh nghiệm các nước, có thể thấy rằng ngoài 3 công cụ (hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ, séc) còn xuất hiện thêm một công cụ chuyển nhượng khác, đó là chứng chỉ tiền gửi (certificate of deposit – CD). Việc chưa đưa các nội dung cụ thể về chứng chỉ tiền gửi vào phạm vi điều chỉnh của Luật này do các nguyên nhân sau:
+ Luật này điều chỉnh một lĩnh vực rất mới, trước mắt nên điều chỉnh một số công cụ đã rõ và phổ biến. Sau một số năm thực hiện, tuỳ theo sự phát triển của thị trường, Luật có thể được bổ sung thêm các công cụ khác (như chứng chỉ tiền gửi).
+ Về bản chất, chứng chỉ tiền gửi là một loại hối phiếu nhận nợ, nhưng các chứng chỉ tiền gửi hiện có của các ngân hàng thương mại Việt Nam chưa đúng với thông lệ quốc tế. Muốn điều chỉnh chứng chỉ tiền gửi trong Luật này thì hệ thống ngân hàng phải “thay đổi” lại toàn bộ hình thức và cơ chế phát hành chứng chỉ tiền gửi hiện nay, việc này đòi hỏi phải có thời gian.
+ Chứng chỉ tiền gửi thực chất là một hối phiếu nhận nợ, nên những quy định của Luật  về hối phiếu nhận nợ có thể điều chỉnh bất kỳ loại hối phiếu nhận nợ nào kể cả chứng chỉ tiền gửi, khi các chứng chỉ tiền gửi hiện có của các ngân hàng thương mại Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế.
– Về đối tượng áp dụng (Điều 2): Luật các công cụ chuyển nhượng được áp dụng đối với tổ chức, cá nhân Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia vào quan hệ công cụ chuyển nhượng trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Để rõ ràng, Luật cũng đã giải thích rõ thế nào là “quan hệ công cụ chuyển nhượng” tại khoản 19, Điều 4: “Quan hệ công cụ chuyển nhượng là quan hệ giữa các tổ chức, cá nhân trong việc phát hành, chấp nhận, bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi, khởi kiện về công cụ chuyển nhượng”
– Về cơ sở phát hành công cụ chuyển nhượng (Điều 3):Việc quy định cơ sở phát hành công cụ chuyển nhượng sẽ làm rõ cơ sở phát hành, bao quát hết các giao dịch gốc, như giao dịch mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ giữa các tổ chức, cá nhân với nhau; giao dịch cho vay của tổ chức tín dụng với tổ chức, cá nhân; giao dịch cho vay giữa các tổ chức, cá nhân với nhau; các giao dịch thanh toán và giao dịch tặng cho (nhất là đối với séc).
Như vậy, so với Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, đã có sự thay đổi. Nếu trước đây chúng ta chỉ cho phép các doanh nghiệp mới có quyền phát hành thương phiếu thì đến nay đã cho phép mở rộng chủ thể được quyền ký phát hoặc phát hành công cụ chuyển nhượng để tạo sân chơi bình đẳng cho các thương nhân đồng thời là một trong những biện pháp góp phần đưa các công cụ này vào cuộc sống. Dựa trên cơ sở các giao dịch gốc, các công cụ chuyển nhượng sẽ được xuất hiện và sử dụng.  Ngoài ra, quy định này cũng là cần thiết trong giai đoạn hiện nay, nếu không có điều khoản quy định về giao dịch cơ sở của việc ký phát, phát hành công cụ chuyển nhượng thì sẽ khó khăn trong việc phòng tránh hiện tượng phát hành khống cũng như khó khăn hơn trong công tác quản lý.
Tuy nhiên, để quy định này không làm ảnh hưởng tới tính “chuyển nhượng” của công cụ, các nhà lập pháp đã luật hóa tính trừu tượng của các công cụ này, đó là “Quan hệ công cụ chuyển nhượng quy định trong Luật này độc lập, không phụ thuộc vào giao dịch cơ sở phát hành công cụ chuyển nhượng” (khoản 2 Điều 3). Nội dung này đã được cụ thể hóa trong quy định tại Chương V về khởi kiện.
– Về giải thích từ ngữ (Điều 4): Luật Các công cụ chuyển nhượng đã đưa ra các giải thích từ ngữ đầy đủ và phù hợp với các nội dung có liên quan trong Luật. So với Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, các giải thích này đã tạo cách hiểu thống nhất, tránh tình trạng dẫn đến những mâu thuẫn và bất cập trong cách hiểu do tiếng Việt là ngôn ngữ đa nghĩa. Luật đã bỏ không sử dụng khái niệm “thương phiếu” như cách hiểu trong Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999. Luật đã giải thích rõ khái niệm công cụ chuyển nhượng, đó là “giấy tờ có giá ghi nhận lệnh thanh toán hoặc cam kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định vào một thời điểm nhất định”; đồng thời đã phân biệt rõ giữa hối phiếu đòi nợ (Bill of exchange) và hối phiếu nhận nợ (Promissory note), cụ thể như:
Hối phiếu đòi nợ là giấy tờ có giá do người ký phát lập, yêu cầu người bị ký phát thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời điểm nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.
Hối phiếu nhận nợ là giấy tờ có giá do người phát hành lập, cam kết thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời điểm nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng.
– Về áp dụng tập quán thương mại quốc tế trong quan hệ công cụ chuyển nhượng có yếu tố nước ngoài (Điều 6):Một thực tế rõ ràng là tập quán thương mại quốc tế áp dụng trong các giao dịch thương mại quốc tế (trong hoạt động xuất nhập khẩu giữa các nước) và đi theo nó là các quan hệ thanh toán xuất nhập khẩu với các nước là các hoạt động hoàn toàn mang tính nghiệp vụ, kỹ thuật chuyên môn và được thế giới chấp nhận sử dụng trong quan hệ thương mại và thanh toán quốc tế. Việc cho phép các tổ chức, cá nhân áp dụng các tập quán thương mại quốc tế sẽ có tác dụng tích cực phát triển các quan hệ thương mại với nước ngoài, góp phần làm tăng trưởng kinh tế trong nước và giải quyết việc làm cho người lao động. Do vậy, Luật các công cụ chuyển nhượng đã quy định rõ một số thông lệ quốc tế được áp dụng trong quan hệ thanh toán xuất nhập khẩu mà các nước vẫn áp dụng. “…2. Trong trường hợp quan hệ công cụ chuyển nhượng có yếu tố nước ngoài, các bên tham gia quan hệ công cụ chuyển nhượng được thoả thuận áp dụng các tập quán thương mại quốc tế gồm Quy tắc thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ, Quy tắc thống nhất về nhờ thu của Phòng thương mại Quốc tế và các tập quán thương mại quốc tế có liên quan khác theo quy định của Chính phủ.”
– Về số tiền thanh toán trên công cụ chuyển nhượng (Điều 8):Tại Chương I, Luật đưa ra một nguyên tắc chung đối với tất cả các loại công cụ chuyển nhượng, đó là: “Số tiền thanh toán trên công cụ chuyển nhượng phải được ghi bằng số và bằng chữ”.
Đồng thời, để bảo đảm có thể xử lý trong những trường hợp phát sinh trong thực tế như số tiền trên công cụ chuyển nhượng được ghi hai lần trở lên bằng số hoặc hai lần trở lên bằng chữ, Luật cũng đã xem xét đến khía cạnh này cho phù hợp với từng loại công cụ, cụ thể:
Đối với hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ, Luật quy định: Khi số tiền trên hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ được ghi bằng số khác với số tiền ghi bằng chữ thì số tiền ghi bằng chữ có giá trị thanh toán. Trong trường hợp số tiền được ghi hai lần trở lên bằng chữ hoặc bằng số và có sự khác nhau thì số tiền có giá trị nhỏ nhất được ghi bằng chữ có giá trị thanh toán (khoản 3 Điều 16 và khoản 3 Điều 53). Quy định này giống với Luật thống nhất Giơnevơ năm 1930.
Tuy nhiên, đối với séc, do yêu cầu chặt chẽ của công cụ này, Luật đã quy định: Số tiền ghi bằng số trên séc phải bằng với số tiền ghi bằng chữ trên séc. Nếu số tiền ghi bằng số khác với số tiền ghi bằng chữ thì séc không có giá trị thanh toán (khoản 6 Điều 58).
– Ngôn ngữ trên công cụ chuyển nhượng (Điều 10):Luật các công cụ chuyển nhượng quy định: Công cụ chuyển nhượng phải được lập bằng tiếng Việt, trừ trường hợp quan hệ công cụ chuyển nhượng có yếu tố nước ngoài thì công cụ chuyển nhượng có thể được lập bằng tiếng nước ngoài theo thoả thuận của các bên.
Đây là nội dung khác so với Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999 trong đó quy định ngôn ngữ phải bao gồm tiếng Việt và tiếng Anh. Việc quy định bắt buộc phải lập công cụ bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài khi công cụ có yếu tố nước ngoài là khó khả thi. Việc cho phép các bên thỏa thuận khi có yếu tố nước ngoài sẽ tạo sự thuận tiện, thu hút các đối tượng tham gia vào quan hệ công cụ chuyển nhượng.
– Về chữ ký, mất công cụ chuyển nhượng, hư hỏng công cụ chuyển nhượng:Luật các công cụ chuyển nhượng đã khắc phục được bất cập trong Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999 khi có quy định tương đối đầy đủ về vấn đề chữ ký (Điều 11 về Chữ ký đủ ràng buộc nghĩa vụ; Điều 12 về Chữ ký giả mạo, chữ ký của người không đựợc ủy quyền). Về nội dung mất công cụ chuyển nhượng (Điều 13), hư hỏng công cụ chuyển nhượng (Điều 14), Luật đã quy định khá chi tiết về trách nhiệm và quyền của người thụ hưởng và của các chủ thể liên quan khác. 
Chương II: Hối phiếu đòi nợ
Chương này có một số nội dung cần lưu ý như sau:
– Về các nội  dung của công cụ chuyển nhượng (Điều 16, Mục I):Công cụ chuyển nhượng làgiấy tờ có giá mang tính chuẩn mực cao, trên  công cụ phải thể hiện đầy đủ, chính xác các nội dung luật định cho từng loại công cụ cụ thể. Thiếu (không chính xác) một trong các nội dung này, chúng không có giá trị thanh toán. Các nội dung của công cụ chuyển nhượng là quy định không thể thiếu được trong bất kỳ một luật nào trên thế giới. Việc quy định về nội dung của từng loại công cụ là rất quan trọng, giúp cho việc nhận dạng và chuyển nhượng công cụ dễ dàng.
Cũng giống như luật về công cụ chuyển nhượng các nước, Luật Các công cụ chuyển nhượng của Việt Nam chỉ liệt kê các nội dung cần và đủ cho công cụ chuyển nhượng, được chia thành 2 nhóm sau:
+ Nhóm các nội dung bắt buộc phải có: Nếu thiếu, không chính xác một trong các nội dung này tờ thương phiếu không có giá trị để thanh toán. Nhóm các nội dung bắt buộc có thể bao gồm:
Tiêu đề “Hối phiếu đòi nợ” hoặc “Hối phiếu nhận nợ” hoặc “Séc”;
Tên và địa chỉ của người bị ký phát (Nếu không có tên và địa chỉ của người bị ký phát, thì sẽ là hối phiếu nhận nợ. Người ký phát cũng trở thành người phát hành và chứng chỉ có giá này cũng chỉ là sự ghi nhận việc cam kết thanh toán vô điều kiện một số tiền xác định của người phát hành đối với người thụ hưởng);
Tên, địa chỉ và chữ ký của người ký phát (yêu cầu này nhằm đảm bảo quy định người ký phát chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc ký phát hành hối phiếu và cũng là người chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc thanh toán số tiền trên hối phiếu nếu người bị ký phát từ chối chấp nhận một phần hay toàn bộ số tiền trên hối phiếu khi hối phiếu được xuất trình đề nghị chấp nhận đúng hạn, đúng các điều kiện theo luật định);
Ngày ký phát hành (yêu cầu này nhằm xác định được thời điểm để tính thời hạn thanh toán, tên của người thụ hưởng. Quy định này có ý nghĩa xác định ai là người thụ hưởng đầu tiên).
+ Nhóm các nội dung tuỳ nghi : Nếu các nội dung này không có trên công cụ chuyển nhượng thì có thể vẫn có giá trị thanh toán. Các nội dung này bao gồm: Thời hạn thanh toán, địa điểm trả tiền, địa điểm ký phát (Việc quy định nội dung nào sẽ do từng loại công cụ quyết định). Nguyên tắc này được nêu ra trong luật của các nước, gọi là nguyên tắc “suy đoán”. Bằng việc sử dụng nguyên tắc này có thể suy đoán các yếu tố nói trên, các quy định này có tính khoa học nhằm tránh được những vấn đề như địa điểm ký phát ở trên máy bay, tàu biển, hội chợ triển lãm ở nước ngoài v.v…Nguyên tắc suy đoán được thể hiện tại khoản 2 Điều 16 như sau:
Thời hạn thanh toán không được ghi trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ sẽ được thanh toán ngay khi xuất trình;
Địa điểm thanh toán không được ghi trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ sẽ được thanh toán tại địa chỉ của người bị ký phát;
Địa điểm ký phát không được ghi cụ thể trên hối phiếu đòi nợ thì hối phiếu đòi nợ được coi là ký phát tại địa chỉ của người ký phát.”
Đối với hối phiếu nhận nợ cũng có quy định tại khoản 2 Điều 52; đối với séc có quy định tại khoản 2 Điều 58 (Tùy đối với mỗi loại công cụ, mà có quy định cụ thể cho phù hợp).
– Về chấp nhận hối phiếu đòi nợ (Mục II): Để bảo vệ quyền lợi của người nắm giữ, người thụ hưởng hối phiếu đòi nợ, Luật đã có quy định cụ thể về những trường hợp phải xuất trình hối phiếu đòi nợ để yêu cầu chấp nhận, thời hạn chấp nhận, vi phạm nghĩa vụ xuất trình hối phiếu đòi nợ để yêu cầu chấp nhận, hình thức và nội dung chấp nhận, nghĩa vụ của người chấp nhận, từ chối chấp nhận.
– Về bảo lãnh hối phiếu đòi nợ (Mục III):Giống như luật của các nước, Luật các công cụ chuyển nhượng của Việt Nam cũng chỉ quy định chung về bảo lãnh, các quy định về người bảo lãnh và các vấn đề liên quan đến bảo lãnh được điều chỉnh theo Bộ luật Dân sự, do vậy, không quy định cụ thể trong Luật này.
– Về chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ (Mục IV):Một trong những đặc tính ưu việt của công cụ này là tính chuyển nhượng của nó. Luật các công cụ chuyển nhượng đã bao quát được các nội dung cần thiết nhằm điều chỉnh hoạt động chuyển nhượng và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người nhận chuyển nhượng. Các quy định trong Luật đã khắc phục được những bất cập của Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, đồng thời đưa ra các điều khoản mới hoàn chỉnh hơn các quy định cho việc chuyển nhượng các công cụ, cụ thể như: Hình thức chuyển nhượng (Điều 27), trường hợp không được chuyển nhượng (Điều 28), nguyên tắc chuyển nhượng (Điều 29), hình thức và nội dung của từng loại chuyển nhượng, quyền và nghĩa vụ, chiết khấu và tái chiết khấu; trong đó, cần quan tâm một số nội dung cơ bản như sau: 
+ Mọi công cụ chuyển nhượng đều có thể chuyển nhượng trừ những công cụ ghi cụm từ “không được chuyển nhượng”, “cấm chuyển nhượng”, “không trả theo lệnh” hoặc cụm từ khác có ý nghĩa tương tự. Quy định như trên sẽ bảo đảm tính chính xác, chặt chẽ của cơ chế chuyển nhượng.
+ Việc chuyển nhượng là không có giá trị nếu chuyển nhượng một phần số tiền, ghi thêm bất kỳ điều kiện nào ngoài những nội dung chuyển nhượng theo luật định. Việc chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ cho từ hai người trở lên trong một lần chuyển nhượng cũng là không có giá  trị. Việc chuyển nhượng hối phiếu đòi nợ là sự chuyển nhượng tất cả các quyền phát sinh từ hối phiếu đòi nợ.
+ Đối với hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ, Luật cũng có quy định giống như pháp luật các nước theo hướng cho phép chúng được chuyển nhượng ngược lại cho người ký phát, người chấp nhận, người chuyển nhượng trước đó.
– Về chuyển giao để cầm cố và chuyển giao để nhờ thu hối phiếu đòi nợ (Mục V) bao gồm 4 điều, quy định về quyền được cầm cố, chuyển giao, xử lý hối phiếu được cấm cố, nhờ thu qua người thu hộ.
– Về thanh toán hối phiếu đòi nợ (Mục VI) bao gồm 8 điều, quy định về người thụ hưởng, quyền của người thụ hưởng, thời hạn thanh toán, xuất trình để thanh toán, thanh toán hối phiếu đòi nợ, từ chối thanh toán, hoàn thành thanh toán hối phiếu đòi nợ, thanh toán trước hạn.
– Về truy đòi hối phiếu đòi nợ không được chấp nhận hoặc không được thanh toán (Mục VII) bao gồm 5 điều, quy định về quyền truy đòi, văn bản thông báo truy đòi, thời hạn thông báo, trách nhiệm của những người có liên quan, số tiền được thanh toán.
Chương III: Hối phiếu nhận nợ
Bao gồm các quy định về nội dung của hối phiếu nhận nợ; nghĩa vụ của người phát hành; nghĩa vụ của người chuyển nhượng lần đầu hối phiếu nhận nợ; hoàn thành thanh toán hối phiếu nhận nợ; bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi hối phiếu nhận nợ.
Trong các quy định trên, các quy định về bảo lãnh, chuyển nhượng, cầm cố, nhờ thu, thanh toán, truy đòi hối phiếu nhận nợ cũng được áp dụng tương tự các nội dung quy định về hối phiếu đòi nợ từ Điều 24 đến Điều 52 của Luật này.
Chương IV: Quy định về séc
Bao gồm các quy định về nội dung của tờ séc, ký phát séc, cung ứng, in ấn, giao nhận và bảo quản séc trắng, chuyển nhượng séc, bảo chi séc, bảo lãnh séc, thanh toán séc đã chuyển nhượng, đình chỉ, từ chối thanh toán séc, truy đòi séc do không được thanh toán; trong đó, các nội dung truy đòi séc do không được thanh toán được áp dụng tương tự theo các nội dung về hối phiếu đòi nợ quy định từ Điều 48 đến Điều 52 của Luật này.
Trong các nội dung trên, cần quan tâm đến quy định về tổ chức được quyền cung ứng séc. Luật hiện chưa mở rộng đối tượng được cung ứng séc gồm tất cả các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, vì trên thực tế hiện nay chỉ có các ngân hàng thương mại và các tổ chức khác được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép cung ứng dịch vụ thanh toán sẽ mở tài khoản thanh toán cho khách hàng và cung ứng séc trắng cho khách hàng. Do vậy, quy định về cung ứng séc trắng theo hướng chỉ cho phép ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán được phép của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam mở tài khoản cho khách hàng được cung ứng séc trắng cho khách hàng có nhu cầu sử dụng séc
Chương V: Khởi kiện, thanh tra và xử lý vi phạm
Quy định về khởi kiện của người thụ hưởng và người có liên quan; thời hiệu khởi kiện; giải quyết tranh chấp; thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về công cụ chuyển nhượng; xử lý vi phạm.
Điều 80 của Luật quy định về cơ quan thanh tra việc thực hiện các quy định pháp luật về công cụ chuyển nhượng theo hướng có sự phân công chủ trì, phối hợp giữa các cơ quan. Những nội dung cụ thể về phối hợp thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về công cụ chuyển nhượng được giao cho Chính phủ quy định cụ thể.
Các nội dung về xử lý vi phạm cũng sẽ được các văn bản dưới Luật quy định chi tiết phù hợp với Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính.
Có một vấn đề cần lưu ý trong nội dung của Chương này là việc khởi kiện liên quan đến công cụ chuyển nhượng.
+ Luật các công cụ chuyển nhượng quy định: Người thụ hưởng phải thực hiện gửi thông báo về việc hối phiếu bị từ chối chấp nhận, hoặc bị từ chối thanh toán cho người chuyển nhượng và người ký phát; ngay sau khi thực hiện việc gửi thông báo truy đòi, người thụ hưởng sẽ có quyền khởi kiện và thời hạn thực hiện quyền khởi kiện là ba năm kể từ ngày bị từ chối chấp nhận hoặc từ chối thanh toán.
+ Luật các công cụ chuyển nhượng mới đã khắc phục được những bất cấp trong Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999, bảo đảm sự lưu thông của công cụ chuyển nhượng là được chuyển giao dễ dàng, giống như tiền. Cầm công cụ chuyển nhượng cũng giống như cầm tiền. Người cầm giữ hợp pháp công cụ chuyển nhượng sẽ được thanh toán vô điều kiện, vì vậy, sự chuyển giao của công cụ chuyển nhượng luôn tách biệt với giao dịch gốc là các giao dịch mua bán hàng hóa để hình thành nên công cụ chuyển nhượng.
Quy định này đã được đề cập tại Điều 3 Chương I của Luật. Để cụ thể hóa vấn đề này, Điều 79 đã quy định: “Toà án nhân dân giải quyết tranh chấp về công cụ chuyển nhượng một cách độc lập với các giao dịch cơ sở phát hành công cụ chuyển nhượng và chỉ dựa trên hồ sơ khởi kiện quy định tại khoản 1 Điều 76 của Luật này”. Khoản 1 Điều 76 quy định: “… Hồ sơ khởi kiện phải có đơn kiện, công cụ chuyển nhượng bị từ chối chấp nhận hoặc bị từ chối thanh toán, thông báo về việc công cụ chuyển nhượng bị từ chối chấp nhận hoặc bị từ chối thanh toán”.
Điều này có nghĩa là khi giải quyết các tranh chấp liên quan đến công cụ chuyển nhượng, tranh chấp ấy phải được tách riêng khỏi các giao dịch cơ sở. Nghĩa vụ thanh toán trong công cụ chuyển nhượng là nghĩa vụ không điều kiện, nghĩa vụ trừu tượng, nghĩa vụ này không phụ thuộc vào quan hệ cơ sở. Công cụ chuyển nhượng là một giấy tờ có giá, được phát hành trên cơ sở một giao dịch gốc nhưng hiệu lực của nó không phụ thuộc vào hiệu lực của giao dịch gốc. Trên công cụ chuyển nhượng không chấp nhận việc ghi điều kiện thanh toán, không dẫn chiếu đến hợp đồng gốc hoặc bất kỳ một giao dịch cơ sở nào. Người ký phát trong hối phiếu đòi nợ, người phát hành trong hối phiếu nhận nợ, ngân hàng thanh toán trong thanh toán bằng séc,… không thể đưa ra các lý do như giao dịch gốc vô hiệu, bên thụ hưởng chưa thực hiện các nghĩa vụ theo hợp đồng gốc để từ chối nghĩa vụ thanh toán.
Chương VI: Hiệu lực của Luật và trách nhiệm hướng dẫn thi hành Luật.
Chương VI có 2 điều, quy định về hiệu lực thi hành và hướng dẫn thi hành Luật các công cụ chuyển nhượng. Theo đó, Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 07 năm 2006 và giao cho Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật này.
IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN.
Việc ban hành một Luật mới về các công cụ chuyển nhượng ở Việt Nam sẽ góp phần tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động tín dụng thương mại, đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, thúc đẩy giao lưu thương mại thông qua việc áp dụng công cụ thanh toán, tín dụng mới cho nền kinh tế; tăng khả năng lưu thông của các công cụ chuyển nhượng. Nó cũng là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia trong quan hệ công cụ chuyển nhượng. Để phát huy được lợi ích của Luật Các công cụ chuyển nhượng thì cần phải thực hiện những biện pháp cơ bản như sau:
Thứ nhất là tăng cường tuyên truyền, phổ biến về công cụ chuyển nhượng.
Để cho các công cụ chuyển nhượng ra đời và được sử dụng một cách phổ biến hơn trong các giao dịch thương mại thì đòi hỏi các chủ thể phát hành ra nó phải ý thức được vai trò và tác dụng to lớn của chúng đối với bản thân mình cũng như tính tất yếu khách quan của việc ra đời và phát triển mạnh mẽ của các công cụ chuyển nhượng. Sự xuất hiện của các công cụ chuyển nhượng là một tất yếu mặc dù ngày càng có nhiều phương tiện, kỹ thuật thanh toán hiện đại khác. Chính việc ý thức được tầm quan trọng của công cụ chuyển nhượng sẽ là cơ sở khuyến khích các chủ thể phát hành sử dụng chúng một cách thường xuyên hơn trong các giao dịch thương mại của mình.
Thực tế ở Việt Nam cho thấy các doanh nghiệp, các nhà sản xuất kinh doanh hiểu biết còn rất ít hoặc còn hiểu mơ hồ về công cụ chuyển nhượng. Điều này đòi hỏi vai trò của Nhà nước trong việc tăng cường các hoạt động tuyên truyền, phổ biến về công cụ chuyển nhượng. Từ trước đến nay, các tiểu thương ở chợ đầu mối có thói quen viết các giấy nhận nợ nhưng vấn đề đặt ra là cần phải tuyên truyền để họ lập và sử dụng các công cụ chuyển nhượng có đầy đủ các yêu cầu pháp lý về cả nội dung lẫn hình thức. Chỉ có như vậy, họ mới được pháp luật về công cụ chuyển nhượng bảo vệ khi phát sinh các tranh chấp. Tuy nhiên, điều này không phải là dễ dàng.
Ngoài đối tượng trên, cũng cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến để đông đảo nhân dân, dư luận, các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan tư pháp hiểu và biết đến công cụ chuyển nhượng nhiều hơn.
Thứ hai là cần phải có một hệ thống các văn bản pháp luật  đồng bộ.
Một quan điểm dường như đã ăn sâu vào các đối tượng điều chỉnh của pháp luật là sau khi Luật ra đời, cần phải đợi Nghị định, Thông tư hướng dẫn. Đây là một quan điểm không đầy đủ vì có những nội dung đã được cụ thể hóa trong Luật có thể được thực hiện ngay mà không cần phải hướng dẫn trong Luật, chỉ có những nội dung chưa cụ thể, chưa chi tiết, cần phải có hướng dẫn để tạo sự thống nhất trong thực hiện, cụ thể hóa những nội dung mang tính chuyên môn, nghiệp vụ. Luật Các công cụ chuyển nhượng được thiết kế theo hướng này.
Trên cơ sở các quy định của Luật, Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các Nghị định, Thông tư và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần có những văn bản hướng dẫn những điều cần thiết để triển khai trong thực tế. Một số văn bản cần sớm chuẩn bị, gồm có:
– Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực ngân hàng (cụ thể là phần nội dung liên quan đến công cụ chuyển nhượng);
– Nghị định hướng dẫn về phối hợp thanh tra (cụ thể hóa Điều 80 của Luật);
– Quyết định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành Quy chế chiết khấu, tái chiết khấu công cụ chuyển nhượng của tổ chức tín dụng đối với khách hàng.
– Quyết định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành quy định thủ tục nhờ thu công cụ chuyển nhượng qua ngân hàng.
– Thông tư của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn thực hiện về cung ứng và sử dụng séc.
– Quyết định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về tiêu chuẩn kiểm tra các công cụ chuyển nhượng hư hỏng.
Ngoài ra, về lâu dài, cũng cần ban hành các văn bản như: Nghị định quy định về công cụ chuyển nhượng khác, Nghị định quy định danh mục tập quán quốc tế,…
Thứ ba là cần tạo lập một môi trường kinh doanh năng động, cạnh tranh cao tức là nâng cao trình độ phát triển của nền kinh tế.
Để làm được điều đó đòi hỏi Nhà nước phải có các chương trình phát triển, hành động trong từng giai đoạn phù hợp với hoàn cảnh và đòi hỏi của đất nước ở mỗi thời kỳ nhất định.
Thứ tư, củng cố hoạt động quản trị, hệ thống thông tin tín dụng, bảo đảm an toàn tín dụng của ngân hàng.
Để có thể tiếp cận được các nghiệp vụ mới do sử dụng công cụ chuyển nhượng trong hoạt động của mình, các tổ chức tín dụng cần mạnh dạn nghiên cứu, thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến công cụ chuyển nhượng như chiết khấu, bảo lãnh, cầm cố, nhờ thu.
Song song với việc trên là việc bảo đảm tính an toàn của các tổ chức tín dụng. Việc củng cố, hoàn thiện các chức năng vốn có của Trung tâm thông tin tín dụng là hết sức cần thiết, nhất là đối với các công cụ chuyển nhượng không phải theo một mẫu nào, mà chỉ cần đáp ứng các yêu cầu về nội dung và hình thức sẽ được xem là hợp pháp. Yếu tố vô cùng quan trọng là các công cụ chuyển nhượng có giá trị.

SOURCE: http://vibonline.com.vn/vi-VN/Home/PreLawDetail.aspx?PreLawID=52

Filed under: 9. VBPL Dân sự, Tài chính - Tín dụng - Chứng khoán - Bảo hiểm |